Edukacja konwencjonalna/tradycyjna. Pochodzenie. Obecny system edukacji powstał na początku XIX wieku, w początkowej fazie ery industrialnej, w Prusach. Stworzył go pruski urzędnik, na potrzeby państwa pruskiego. Celem nadrzędnym było wykształcenie posłusznych militarnemu państwu obywateli, urzędników, żołnierzy oraz robotników fabryk.
Edukacja Montessori. Pochodzenie. Metoda Montessori jest metodą o proweniencji stricte naukowej. Jest to jedyna w stu procentach naukowa metoda edukacji. Maria Montessori była znakomitym naukowcem. Ukończyła ona średnią szkołę techniczną oraz medycynę na Uniwersytecie w Rzymie, otrzymując dyplom z wyróżnieniem. Miała ścisły, matematyczno-techniczny umysł i wiedzę z dziedziny medycyny. Jej metoda oparta jest w całości na: po pierwsze: OBSERWACJI, po drugie: fazie eksperymentów i po trzecie: formułowaniu teorii. Pozostałe metody edukacyjne wychodzą od pewnych założeń teoretycznych i na ich podstawie powstają techniki pracy z dziećmi i pomoce dydaktyczne.
Edukacja konwnecjonalna/tradycyjna. Uczeń/dziecko Uczeń postrzegany jest jako puste naczynie, do którego nauczyciel wlewa wiedzę. Jego zadaniem jest słuchać i wykonywać polecenia nauczyciela.
Edukacja Montessori. Uczeń/dziecko. Dziecko samo zdobywa wiedzę. Potrzebne jest mu tzw. PRZYGOTOWANE OTOCZENIE, MATERIAŁY MONTESSORI oraz PEDAGOG, który nie napełnia dziecka wiedzą, ale pomaga mu zdobyć ją samodzielnie. “POMÓŻ MI ZROBIĆ TO SAMEMU” to flagowe montessoriańskie hasło.
Edukacja konwnecjonalna/tradycyjna. Nauczyciel. Nauczyciel jest centralną postacią w klasie. Naucza frontalnie wszystkich uczniów w tym samym tempie, w ten sam sposób. Indywidualne podejście do dziecka jest obowiązującym go ideałem, prawie niemożliwym do wcielenia w życie w klasie dzieci jednorocznikowych, realizujących w danej chwili te same treści programowe. W takich warunkach nauczyciel zmuszony jest uśrednić poziom. Uśrednienie poziomu nie służy ani tzw. “uczniom zdolnym”, którzy i tak się nudzą, ani tzw. “uczniom z problemami edukacyjnymi”, którzy i tak potrzebują więcej indywidualnej uwagi. Summa summarum, nauczyciel w klasie konwencjonalnej adresuje swoje nauczanie do ucznia średniego, który tak naprawdę nie istnieje, jest abstrakcją.
W klasie konwencjonalnej nauka jest dla większości uczniów przykrym, nudnym obowiązkiem.
Szacunek do dziecka jest indywidualnym wyborem nauczyciela. Centralna pozycja nauczyciela w klasie tradycyjnej nie sprzyja okazywaniu dzieciom szacunku.
Edukacja Montessori. Nauczyciel. Nauczyciel kieruje się głębokim szacunkiem dla dziecka i jego indywidualności. Szacunek do dziecka i w ogóle szacunek do drugiego człowieka to centralne założenie pedagogiki Montessori.
Nauczyciel nie jest centralną postacią w klasie. Jest w tle. Jego głównym zadaniem jest przygotowanie otoczenia w klasie oraz obserwacja. Uczniowie sami wybierają, co będą w danym dniu robić i nad czym pracować. Samodzielnie zdobywają wiedzę. Ucząc się nowych umiejętności, widząc gotowość i chęć dziecka, nauczyciel przeprowadza w odpowiednim czasie tzw. lekcję trójstopniową. Jest to lekcja, którą daje on jednemu lub grupce dzieci. Pozostałe pracują nad wybranymi przez siebie zadaniami. Tu zapewne powstaje wątpliwość – czy, mając wybór, dzieci wybiorą naukę/pracę. Fenomen metody Montessori polega na odkryciu, że dzieci, mając do dyspozycji przygotowane otoczenie, w którym znajdują się materiały Montessori (pomoce dydaktyczne dostosowane do wieku i ciekawości poznawczej dzieci na danym etapie rozwoju) chcą się uczyć. One dążą do tego, by uczyć się i rozwijać. Maria Montessori, na początku swej kariery, zaobserwowała, że dzieci, mając do wyboru pomoce dydaktyczne np. do nauki pisania i czytania i zabawki, w ogóle nie sięgały po zabawki. Wybierały pracę z materiałem Montessori.
Edukacja konwencjonalna/tradycyjna. Klasa szkolna. Składa się z ławek, najczęściej ustawionych w rzędach. W centralnej części sali jest tablica i biurko nauczyciela, który naucza frontalnie całą klasę.
Edukacja Montessori. Klasa szkolna. Znajdują się w niej półki o wysokości dobranej do wzrostu dzieci, na których ustawione są tzw.materiały Montessori, czyli pomoce dydaktyczne, stoliki oraz krzesła. Dziecko wybiera sobie miejsce pracy/nauki. Może pracować/uczyć się, siadając przy stoliku. Może też ulokować się na podłodze w dogodnej dla siebie pozycji, ustawić wybrany materiał Montessori na dywaniku i zająć się pracą/nauką.
Edukacja konwencjonalna/tradycyjna. Klasa (społeczność uczniowska). Klasy są jednorocznikowe. Panuje w nich atmosfera rywalizacji i porównywania się, bardzo szkodliwa dla rozwoju dziecka. Dzieci, pracując wszystkie nad tym samym zagadnieniem, w ten sam sposób, w uśrednionym tempie, które narzuca nauczyciel rywalizują o oceny, o docenienie ze strony nauczyciela.
Edukacja Montessori. Klasa/społeczność uczniowska.Klasy są kilkurocznikowe. Linia podziału wiekowego przebiega następująco: 0-3, 3-6, 6-9, 9-12 lat. Jest to rozwiązanie bardziej naturalne. W społeczeństwie, w realnym życiu, dzieci nie mają do czynienia z ludźmi w tym samym wieku. Skoro zadaniem szkoły jest przygotowanie uczniów do radzenia sobie w świecie realnym, dlaczego stwarzamy im w klasie świat, który nie istnieje?
Ponadto, dzieci młodsze chcą być jak te starsze i przebywanie z dziećmi starszymi, które więcej umieją motywuje dzieci młodsze do rozwoju. Wiedza przekazana młodszemu dziecku przez dziecko starsze będzie bardziej trwała niż wiedza przekazana przez osobę dorosłą. Z kolei starsze dzieci mają okazję pomóc dzieciom młodszym. Rozwijają w sobie empatię. Środowisko kilkurocznikowe eliminuje konkurencję na rzecz współpracy. Uczy tzw. kompetencji miękkich, które stają się coraz bardziej pożądane i poszukiwane.
https://czasnamontessori.pl/o-wyzszosci-klas-mieszanych-wiekowo
Edukacja konwencjonalna/tradycyjna. Pomoce dydaktyczne. Dzieci pracują w oparciu o podręczniki, zeszyty ćwiczeń i własne zeszyty. Zeszyty ćwiczeń zawierają ćwiczenia typu: uzupełnij brakującą literę/cyfrę, pokoloruj, dorysuj, itp. Bazują one na prostych operacjach myślowych. Nie ma w nich głębokiego przetwarzania. Jest to dla dzieci nużące i mało rozwijające. Stąd w swojej pracy tak często słyszałam: “Proszę Pani, możemy zrobić coś nie z książki?” W zeszłym roku wprowadzono do klas pierwszych jednakowy elementarz. Wg opinii ekspertów podręcznik ten jest zły, “ogłupia, a nie uczy”.
http://www.dailymotion.com/video/x2ngkf2
W klasach starszych niektóre podręczniki, np. do przyrody napisane są w sposób dla dziecka nieprzystępny. Sucha narracja abstrakcyjnych faktów nie jest w stanie zmotywować dziecka do nauki. Nie raz tłumaczyłam synowi podręcznik do przyrody “z polskiego na polski.”
Edukacja Montessori. Pomoce dydaktyczne, czyli słynne materiały Montessori. Słynne materiały Montessori to specjalnie opracowane pomoce dydaktyczne dostosowane ściśle do poziomu rozwojowego dzieci w danej grupie wiekowej. Zaspokajają one ciekawość poznawczą dziecka na danym etapie rozwoju. Dlatego dzieci same chętnie po nie sięgają. Ucząc się w oparciu o materiały Montessori, dzieci uczą się wielozmysłowo, angażując w to ruch i pracę rąk. Jest to uczenie poprzez odkrywanie. Materiały Montessori zaprojektowane są w taki sposób, że posiadają tzw. kontrolę błędu. Dziecko samo zauważa błędy, które popełnia i samo je poprawia. O błędach nie myśli w kategorii “ojej, popełniła/em błąd.” Zamiast tego eksperymentuje dopóty dopóki nie osiągnie sukcesu. Materiały Montessori zawierają też w sobie cechę stopniowalności trudności. Na pólkach ułożone są od najłatwiejszego do najtrudniejszego. Są one zarówno wizualnie, jak i poznawczo atrakcyjne dla dziecka.
Edukacja konwencjonalna/tradycyjna. Sposób nauki. Dzieci realizują te same treści podręcznikowe w tym samym czasie, niezależnie od tego, czy już mają je opanowane, czy nie. Ta sama porcja wiedzy w ten sam sposób wlewana jest do głów uczniów o różnym tempie rozwoju, różnych temperamentach i sposobach uczenia się ( wzrokowiec, słuchowiec, kinestetyk – nie ma to znaczenia). 
Metoda Montessori. Sposób nauki. Metoda Montessori oparta jest na przekonaniu, poświadczonym w sposób naukowy, że człowiek uczy się wtedy, gdy jest aktywny i gdy rozwiązuje problemy. Samodzielne rozwiązywanie problemów prowadzi do wytworzenia w mózgu nowych połączeń neuronalnych i do uwalniania dopaminy. Tworzą się wtedy nowe obwody neuronalne, które mogą być wielokrotnie wykorzystywane. Rozwojowi intelektualnemu towarzyszy poczucie szczęścia.
Edukacja konwencjonalna/tradycyjna. Błędy. Błędy są karane niskimi ocenami. Zniechęcają do nauki i eksperymentowania, bo “co jak się pomylę?” W większości przypadków zadaniem nauczyciela jest wskazanie i poprawienie błędu, często publiczne.
Edukacja Montessori. Błędy. Błąd to szansa na naukę. Maria Montessori pisała, że jeśli chcemy podążać za doskonałością, musimy szanować błedy. Pisała też, że doskonałość osiąga się tylko poprzez poprawianie błędów. Dopóki istnieje życie, muszą istnieć błędy. W Montessori uczniowie sami poprawiają swoje błędy, które traktują w sposób naturalny w procesie uczenia się. Nie są oceniani za błędy, więc nie boją się ich popełniać. To zachęca do nauki i eksperymentowania. M.in. w tym tkwi przyczyna kreatywności absolwentów Montessori.
Edukacja konwnecjonalna/tradycyjna. Dyscyplina zewnętrzna Dyscyplina narzucona jest odgórnie, przez nauczyciela, który zmuszony jest stale jej strzec. Dopóki w klasie jest nauczyciel-policjant, jest dyscyplina. Gdy zabraknie nauczyciela lub gdy nauczyciel obróci się tyłem do klasy, a przodem do tablicy, po dyscyplinie nie ma śladu. Dzieje się tak dlatego, że w klasie konwencjonalnej nie ma wolności. Gdy nie ma wolności, nie ma dyscypliny. Może zaistnieć tylko jej marna podróbka w postaci dyscypliny zewnętrznej.
Edukacja Montessori. Dyscyplina wewnętrzna/samodyscyplina. W Montessori dyscyplina jest wyborem dziecka, aktem jego woli. Koncepcja posłuszeństwa opiera się o ideę woli człowieka. Dziecko rodzi się z naturalną potrzebą, by uczyć się i rozwijać, fizycznie, emocjonalnie, intelektualnie i duchowo. Gdy znajdzie się ono w odpowiednio przygotowanym dla niego otoczeniu i ma wolność wyboru, zaczyna kształtować swoją wolę. Tylko w warunkach wolnego wyboru jest to możliwe. Maria Montessori podkreślała, że naszym celem jest “uprawiać” wolę, a nie łamać ją. Posłuszeństwo płynące ze świadomego wyboru, a nie z łamania woli jest najwyższym stopniem rozwoju woli dziecka/człowieka.
Edukacja tradycyjna/konwencjonalna. Kary i nagrody. Odgrywają one kluczową rolę w edukacji konwencjonalnej. Wszelkiego rodzaju zachęty odbywają się poprzez nagrody w postaci uśmiechniętych buziek, słoneczek, naklejek, ocen, wyróżnień, pieczątek, itp.System kar i nagród pomaga nauczycielowi w utrzymaniu dyscypliny w klasie.
Edukacja Montessori. Kary i nagrody. Maria Montessori mówiła o karach i nagrodach, że są one narzędziem zniewalania i ograniczania dzieci. W Montessori nie stosuje się systemu kar i nagród, gdyż nie ma takiej potrzeby. Maria Montessori zaobserwowała, że gdy dziecko znajdzie się w przygotowanym dla niego otoczeniu, w obecności mądrego nauczyciela, który pomaga w samodzielnej nauce i gdy korzysta z materiałów Montessori, które są ściśle dostosowane do poziomu i ciekawości poznawczej dziecka, naturalnie podejmuje ono działalność i jest tak głęboko zaangażowane i skoncentrowane, że satysfakcja, radość i poczucie sprawstwa eliminują potrzebę nagrody. Nie ma nagrody, która mogłaby się równać z tym poczuciem wewnętrznej satysfakcji z dokonania nowych odkryć.
Jeśli chodzi o kary, środowisko Montessori minimalizuje okazje do złych zachowań, a optymalizuje szansę na dobre zachowania. Stąd nie ma potrzeby stosowania kar.
Gdy dziecko przeszkadza innym, nauczyciel prosi je o to, by usiadło w specjalnie do tego przeznaczonym miejscu, np. kąciku pokoju i mogło wyciszyć się i zastanowić się nad swoim zachowaniem. Widząc harmonijną pracę innych dzieci, ma ono motywację, by zmienić zachowanie i powrócić do grupy.
